Geschiedenis Bredase wapen

1203

Godfried II van Schoten

De eerst bekende afbeelding van het wapenschild met de drie Sint-Andrieskruizen. In de vorm van de zegel van Godfried van Schoten, geboren in circa 1160, heer van Breda vanaf 1187 tot zijn overlijden in 1216.

1252

Heer Hendrik IV van schoten

Vanaf 1252 verschijnt het schild op verschillende manieren op zegels. Dit is de eerste bekende afbeelding waarop ook de burcht op afgebeeld staat.

1252

Heer Hendrik IV van schoten – Tegenzegel

Op een tegenzegel uit dezelfde periode staat een leeuw tussen de kruizen in. De Nassaus waren destijds nog niet in beeld (specifiek Engelbrecht I van Nassau-Dillenburg, die 51 jaar later als eerste Nassau heer van Breda wordt). Daarom is het onmogelijk dat deze leeuw de Nassaus symboliseert zoals de leeuwen als schildhouders vanaf 1425 wel doen. Met enige zekerheid is dus te zeggen dat deze leeuw afkomstig is uit het Brabantse wapen. 

1269

Isabella/Elisabeth van Schoten

Zegel van Elisabeth, dochter van heer Hendrik IV van Breda. In 1268/1269 toen Hendrik V van Breda zonder kinderen overleed, ging het bezit Breda over naar zijn zuster Elisabeth. Zij trouwde met Arnoud van Leuven.

1287

Geslacht van Gaveren

In 1256 werd Raso van Gaveren voogd over de kinderen van Hendrik IV van Breda. Na de dood van Arnoud van Leuven in 1287 verdeelde hertog Jan I van Brabant het land van Breda in twee delen: de baronie Breda en het markizaat Bergen op Zoom. Hij wees de baronie Breda toe aan Raso.

1326

Geslacht van Brabant

De heerlijkheid Breda wordt in 1326 aan hertog Jan III van Brabant verkocht. Welke een wapen voert waarop 4 leeuwen staan afgebeeld.

Deze leeuwen zijn vermoedelijk afgeleid van het wapen van Godfried I van Leuven, die deze leeuw als de eerste hertog van Brabant (sinds februari/maart 1095 landgraaf van Brabant) voert, en al daarvoor in zijn vaandel voerde als graaf van Leuven.

1339

Geslacht van Polanen

Hertog Jan III van Brabant, die de heerlijkheid Breda in 1326 had aangekocht, verpandde Breda in 1339 aan Jan I van Polanen. In 1350 verkocht Jan III van Brabant van Brabant het land van Breda aan Jan II van Polanen.

1403

Geslacht van Nassau

Johanna van Polanen, vrouwe van Breda en de Lek, erft als enige dochter van Jan III van Polanen (o.a.) de heerlijkheid Breda. Op 1 augustus 1403 trouwt zij in Breda met Engelbrecht I van Nassau-Dillenburg. Door dit huwelijk begon de opkomst van het Huis Nassau in de Nederlanden. De titels die Johanna geërfd had, Heer van Polanen en Baron van Breda behoren nu, ruim zes eeuwen later, nog steeds tot de titels van de Nederlandse koning. 

1425 

Wapen van Breda – Totale ensemble   

De eerste afbeelding van de totale constructie zoals wij deze kennen van het Bredase wapen: het wapenschild met de leeuwen, burcht en engel. Dit zegel van de stad, waarschijnlijk gesneden tussen 1425 en 1450, staat het wapen op een burcht. Het wordt vastgehouden door twee leeuwen. Aan weerszijden staan bomen en achter het schild staat een engel. 

Ten opzichte van de zegel uit 1252 staan deze leeuwen zeer vermoedelijk symbool voor de Nassaus. In de heraldiek is het namelijk gebruikelijk dat de schildhouder(s) de eigenaar van het schild voorstelt/voorstellen.

–

Wapen van Breda – Totale ensemble – Reconstructie  

Deze afbeelding is een getekende reconstructie van de zegel uit 1425. Het toont de spreuk: “Sigillum opidanorum in Breda ad causas” Wat zich vrij vertaalt naar: “Het zegel ten zaken van de stedelingen te Breda”

Opmerkelijk is dat we hier bomen als onderdeel van het compartiment (ondergrond) zien. In alle verdere ontwerpen van het Bredase wapen zijn deze bomen vervallen en zweven de schildhouders, of staan deze op de burcht.

1744

huidige constructie  

Wapenensemble naar een gravure van E.F. Immink, 1744. Dit is het eerst bekende ontwerp waarbij de schildhouders wegkijken van het schild. 

1817

Toekenning aan de stad Breda  

Het wapen van Breda is op 16 juli 1817 bij Koninklijk Besluit aan de stad Breda toegekend. De heraldische beschrijving 16 juli 1817 luidt: ‘Van keel beladen met 3 St.Andrieskruizen van zilver, staande 2 en 1. Het schild gedekt door een engel en vastgehouden door een klimmende leeuw van goud, rustende het schild op eene burg in zijne natuurlijke kleuren.’

1950

Nieuw ontwerp  

Wapentekenaar Victor van Schoonhoven van Beurden presenteert voor het gemeentebestuur een nieuwe versie van het wapen, die meer eenheid en stijl vertoont. Hij heeft een betere vormgeving bereikt door het verlagen en verbreden van de burcht. De leeuwen staan op deze uitstekende tekening stevig op de torens en muren. De vleugels van de engel zijn wijd uitgespreid, waardoor de horizontale opbouw in de breedte wordt versterkt. Het schild is relatief groot afgebeeld, zodat het een duidelijk dominerende plaats in de compositie inneemt.

Het gemeentebestuur is echter niet ingegaan op een voorstel om het wapenomschrijving aan de hand van de tekening van Van Schoonhoven volledig te laten verbeteren. Wel verzocht het de Kroon een betere omschrijving met handhaving van het bestaande diploma. Deze correctie werd in 1991 bij Koninklijk Besluit verleend.

Deze variant van het wapen zien we terug op gemeentelijke documenten uit die tijd. Tegenwoordig ligt dit ontwerp in de vorm van een tapijt in de Gemeente raadzaal.

1973

Wapen als huisstijl onderdeel gemeente Breda 

Kees Zwart ontwikkelt een nieuwe huisstijl voor de gemeente Breda. Behalve een abstracte variant van het wapen is Kees zwart het creatief brein achter het beeldmerk gebaseerd op de Sint-Andrieskruizen: het iconische beeldmerk waar vandaag de dag nog gretig gebruik van gemaakt wordt. Deze variant van het wapen, die je vroeger onder andere nog terug zag op de milieubox, wordt binnen de huisstijl van de gemeente niet meer gebruikt.

1989

Wapenwijziging 

Pas in 1989 werd weer voor het eerst een poging gedaan het wapen te wijzigen. Dit resulteerde uiteindelijk in 1990 tot een nieuwe omschrijving van het wapen, vastgesteld op basis van een nog bestaande tekening uit 1817. Deze omschrijving van het wapen ontstond zonder dat er een nieuw diploma of tekening werd vervaardigd.

1990

Nieuwe omschrijving 

Het wapen is in 1990 door de gemeente licht aangepast, op basis van de tekening uit 1817, zodat de tekening en de beschrijving meer met elkaar overeen zouden komen. De tekening bleef vrijwel gelijk zodat paspoorten en dergelijke niet aangepast hoefden te worden.

Het Koninklijk Besluit van 25 november 1991, dat daarop volgde, geeft de volgende heraldieke omschrijving: ‘In keel drie schuinkruisjes van zilver. Het schild van achter gehouden door een engel van natuurlijke kleur en van terzijde door twee leeuwen van goud, getongd en genageld van keel; het geheel rustend op een geopende stenen burcht van keel, met voegen van zilver en daken en torenhelmen van azuur.’

2016

moderne variant 

Joost van Dorst, grafisch ontwerper met passie voor visuele identiteiten en heraldiek, studeert in 2011 af van het St.Joost met een wapen ontwerp voor de EU. In 2013 ontwierp hij het wapen van het Kielegat. Drie jaar later (13-10-2016) maakt hij een gestileerde, non-heraldische, moderne variant van het Bredase wapen.  

Het onderzoek dat aan dit ontwerp voorafging is nu 4 jaar later de basis geworden voor deze website! 
Het ontwerp zelf is verkrijgbaar als klok en merchandise. Bekijk nu de webshop.